De passie

(longread)

Gie Goris is hoofdredacteur van het MO*Magazine. Het tijdschrift staat voor onafhankelijke journalistiek over wereldnieuws, ontwikkelingssamenwerking, globalisering en de klimaatcrisis. Gie schreef een interessante duiding bij de Passie, het lijdensverhaal van Christus. Met zijn toelating bieden wij het ook aan u allen aan.

De passie

De Mattheuspassie. De Johannespassie. De zeven laatste woorden van Christus. Stabat Mater. Er zijn weinig weekends in het jaar dat de cultureel gevormde klasse van deze wereld meer met de evangelies bezig is dan het paasweekend. Van Bach tot Pergolesi, van Haydn tot Tavener: een beetje klassiek genie werd duidelijk gegrepen door het drama van de Goede Week, en met name door het lijden van de Christus. Dat levert muziek op die aangrijpend mooi en tragisch is, en die de tijd en zelfs de religieuze context overstijgt. Vandaar de blijvende populariteit van die passiemuziek in deze seculiere tijd.

Alleen, de passie was niet bedoeld als esthetische ervaring. Een hele snelle poging om te vatten waarover het wel ging en zou moeten gaan.

Verzet

De dramatische afloop van het Christusverhaal komt niet uit de lucht vallen. Het begon met iemand die een vraag stelde. Want zo begint verzet, wist ook Remco Campert. Iemand zegt dit is mijn grond / iemand staat zijn dochter niet af aan de landheer / iemand antwoordt niet met twee woorden / iemand spuugt op de grond als hij de soldaten ziet / iemand jaagt de kooplui uit de tempel / iemand weigert het spelletje van de wetgeleerden mee te spelen. De Jezus die later Christus werd genoemd was niet zomaar een verlopen plattelandsprofeet, hij daagde de status quo uit. Hij verzette zich in geloof en daad tegen de bezetting, de collaboratie, de vervreemdende theologie en de verdrukkende praktijk.

Verraad

In de romantiek van verzet en opstand is het volk één en de verdrukker alleen. In de realiteit komt dat scenario weinig voor, en als het gebeurt is het zelden de opmaat voor de hemel op aarde. In het passieverhaal wordt volop gediscussieerd over wat wijsheid en wat dwaasheid is, en intussen laat een van de zeloten zich betalen om de gezochte leider te verraden. De overlevering heeft identificatie met Judas onmogelijk gemaakt, maar zeg eerlijk: wie heeft er nooit dertig zilverlingen aanvaard – al was het in gedachten – om de eigen overtuiging of de koppige medestander te verraden? Zonder verraad in Getsemane, was er geen arrestatie. Verzet wordt gefnuikt door verraad, vaak door de meest militante vleugel.

Veroordeling

Alles verliep volgens de geldende regels. De verdachte werd voorgeleid, zowel voor de bezetter als voor de collaborerende lokale elite. De wetten werden toegepast en zelfs de stem van het volk werd gehoord. Pontius Pilatus mocht terecht zijn handen in onschuld wassen: hij was geen beul, hij voerde de wetten uit. Als die onrechtvaardig waren, dan moesten de rechtvaardigen de wetten maar veranderen. In de echte dictaturen zijn wet en gerecht geen belemmering voor repressie, maar de meeste staten hebben geen dictatuur nodig om echt verzet te breken: daarvoor volstaan verraad en de formele wet.

Terechtstelling

De Christus werd dan ook niet neergelegd door een sluipschutter. Hij werd niet teruggevonden in de gracht aan de rand van de favela. Hij verdween niet zonder een spoor achter te laten. Hij werd niet neergeschoten vanop de bijzit van een passerende brommer. Hij werd terechtgesteld, volgens de geldende normen en procedures. Een kruisiging lijkt vandaag theatraal en gruwelijk, maar hebt u al eens ooit een terechtstelling in Iran bekeken, zo midden op een druk plein? De bedoeling van de kruisiging was niet om iemand te doden, daar waren ook toen al efficiëntere methodes voor. Het doel was intimidatie. Propaganda. De boodschap was: wie verzet pleegt tegen de sacrale orde die elite en bezetter dient, wordt verscheurd voor de ogen van zijn moeder. Stabat Mater.

Verrijzenis

Bij de dood van de leider hoort het verhaal te stoppen. De beweging valt uit elkaar, de angst voor zichzelf en vooral voor de geliefden dwingt mensen op de knieën. De passie eindigt in de dood, de nederlaag, het status quo zonder einde. Niet zo bij het christelijke passieverhaal. Op een of andere manier, op een en wellicht nog op een ander moment realiseerden de volgelingen van die mislukte profeet zich dat de dood niet het einde was. Dat de boodschap van leven en waardigheid, van mededogen en mededelen niet ophield bij de hartslag van één man of vrouw, en dat ze zelf konden zorgen voor de verrijzenis van de profeet.

De kracht van de passie is niet de esthetiek van het verraad, lijden en onmacht. Het is de weigering van de nederlaag. Het is de onstuitbare drang om te leven en te leven in volheid. De passie is de ervaring van miljoenen mensen zonder papieren, boeren zonder land, dromers zonder rechten, vrouwen zonder vrijheid. Pasen is hun geboorterecht.

Gie Goris (geschreven bij het beluisteren van het Stabat Mater van Pergolesi, gezongen door Sara Mingardo)

Wie het Stabat Mater van Pergolesi wil beluisteren: https://www.youtube.com/watch?v=y1QSbc-yMzM

Foto: De Passie. Glasramen in de Sint Jozefkerk Deurne