Silsburg Zuid in Deurne, wijk van de toekomst?

Gazet van Deurne kreeg volgende ‘Open brief’. Omdat de brief enkele heikele thema’s van deze stad aanraakt, zoals het tomeloos volbouwen van de open plekken, de problematiek van het grondwater of het gebrek aan groene ruimten waar o.m. mensen samen kunnen komen, publiceren we deze brief integraal.

Silsburg Zuid in Deurne, wijk van de toekomst?

Sinds 2013 is Samentuin Silsburg een vruchtbare ontmoetingsplek in de wijk Silsburg Zuid in Deurne. We zijn dankbaar dat deze plek door de grondeigenaar tijdelijk ter beschikking werd gesteld aan de transitiegroep van Deurne en dat we de kans kregen om dit stuk braakliggende grond met wijkbewoners en enthousiastelingen om te vormen tot een tuin voor én door de buurt. Met z’n halve hectare en vele bomen wellicht de grootste én groenste samentuin van de stad, een klein paradijs, een luwte-oase. Deze open samentuin trok reeds honderden tuinders, genieters en nieuwsgierigen aan. Een bonte mix van jong en oud en verschillende culturen. Anders dan een park is dit een samenplek, mensen voelen zich deel van een warme gemeenschap. De tuin is een waardevolle, informele laagdrempelige ontmoetingsplaats waar mensen rust en sociaal contact vinden. Ze weten zich meer verbonden met de natuurlijke omgeving, voelen zich sterker betrokken op de plek waar ze wonen en leven. Het belang van de samentuin voor de wijk, voor het district en de stad, wordt erkend. Kostbare plekken als deze zijn niet zomaar verplaatsbaar en bepalen mee de leefkwaliteit van een wijk. De overvolle parken tijdens de coronacrisis bewijzen hoe belangrijk openbaar groen in de buurt is. De wachtlijsten voor volkstuinen zijn vol. De stad zet in op tuinieren en haar bewoners duidelijk ook. Zelfgeteelde groenten zijn dan ook lekker en gezond. Daarom vragen we aan schepenen, stadsdiensten en projectontwikkelaars voor een permanente plek voor Samentuin Silsburg in de nieuwe woonwijk die wordt gebouwd op Silsburg Zuid, bij voorkeur zo dicht mogelijk bij de huidige ligging van de tuin.

Onze betrokkenheid reikt echter verder dan de samentuin. We vragen voor maximaal behoud van de bestaande bomen en open groene ruimte in de nieuwe woonwijk Silsburg Zuid. Geconfronteerd met de steeds meer ingrijpende gevolgen van de klimaatcrisis lijkt het ons niet verstandig de stad nog verder te verdichten en te ontgroenen.

De laatste jaren wordt er opvallend veel gebouwd in Deurne Zuid (bv. site Eksterlaar, aan de Kerkhofweg, in straat Eksterlaar en Vandenhautelei, site Belgacom, Margritte project Dascottelei, …). Er zijn opnieuw voorstellen voor ontwikkelingen in binnengebied Eksterlaar-St Rochusstraat-Vandenhautelei en er start een nieuwe bouwproject op de Herentalsebaan naast Kerkhof Silsburg. De bouwprojecten die afgerond zijn, raken niet allemaal vlot verkocht (bv. site Albert Heijn: heel wat appartementen en alle kleine commerciële ruimtes staan nog leeg). Het roept bij ons de vraag op of al deze nieuwe woningen wel aan een reële woningnood beantwoorden. Bouwen om te bouwen, zal ons berouwen, want elke bouwbubbel spat uiteindelijk uit elkaar… In plaats van de laatste open en onbebouwde ruimte aan te snijden, lijkt verhoogde inzet op renovatie en heropbouw van reeds bestaande woningen en wijken ons zinvoller.

Daarnaast vinden we het belangrijk om erbij stil te staan dat Deurne van oudsher een vochtig gebied is en Silsburg Zuid vlak naast het overstromingsgebied van de Koude Beek ligt. De overstromingen van juli 2021 laten ons beseffen wat het risico is. Meer kelders en ondergrondse parkeergarages zijn hier sterk af te raden, legden twee waterexperts van Natuurpunt ons uit. De kelders van de tot 300 jaar oude hoeves hier waren (zijn) maar 40-110 cm onder het maaiveld, daar is een reden voor. ‘Inpandige’ garages zijn vereist in Antwerpen, ondergrondse niet. Ondergronds bouwen in de beekvallei tast de buffercapaciteit voor grondwater zwaar en blijvend aan, zodat waterschade aan bestaande woningen en droogteschade (door het wegpompen van het water om wateroverlast te vermijden) aan tuinen en natuur in de wijde omgeving sterk kunnen toenemen. Voldoende onverharde grondoppervlakte waarop struiken en bomen groeien en water kan insijpelen, lijken ons nodig. Gelukkig wordt er een wadi voorzien in de nieuwe woonwijk. Helaas zien we in de nieuwe woonwijk op Eksterlaar in Deurne dat een wadi niet altijd volstaat om wateroverlast te vermijden.

Niet alleen voor de waterhuishouding, maar ook voor de opname van fijn stof en de verkoeling van de stad is natuur met ‘blauw’ en ‘groen’ een must. We hebben allemaal belang bij een  klimaatrobuuste stad.

Stadsnatuur is daarenboven belangrijk voor het behoud en de versterking van de onder druk staande biodiversiteit. Natuurpunt Schijnvallei zag de spreiding van verschillende soorten achteruitgaan ten gevolge van de bouw van woonwijk Eksterlaar. Zo is ook Silsburg Zuid voor bepaalde planten- en diersoorten een belangrijke leefplek, zoals bijvoorbeeld voor de Heggerank en de spreeuw.

GruunRant behoudt, versterkt en verbindt een natuurgebied van 42 km2 dat in een boog loopt van de haven in het noorden tot in Borsbeek in samenwerking met de betreffende gemeenten (zie ook Groen Kruis). Zuidrand is een vergelijkbaar project van de gemeenten in het zuiden van Antwerpen. GruunRant en Zuidrand streven beiden naar het verbinden van alle groene open ruimte rond Antwerpen, een engagement dat de stad en de provincie Antwerpen onderschrijft. Silsburg Zuid kan een verbinding zijn of een barrière vormen. Op de plannen van projectontwikkelaar Elements is een groene ‘corridor’ voorzien in de nieuwe wijk. Het is echter niet duidelijk of andere toekomstige betrokken projectontwikkelaars deze corridor met zekerheid zullen respecteren. Zoals hij nu getekend is, komt de corridor echter uit op een gevaarlijke bocht van de Van Strijdoncklaan. We stellen een groene corridor voor, afgestemd op de doelen van Gruunrant, Zuidrand en Trage Wegen, die een deel van het gebied omvat dat in het RUP Ruggeveld-Silsburg (2008) als ‘biologisch waardevol’ werd aangeduid en de trage weg die hier doorheen loopt. Een corridor over en langs de Corneel Franckstraat, met aan de noordkant een langwerpige strook die zoveel mogelijk van het bestaande bos behoudt. Zo’n corridor geeft een grote meerwaarde aan de daarlangs liggende woningen.

Maximaal behoud van groen en open ruimte in de wijk, vraagt volgens ons om een bindend masterplan. Zo’n plan werd in 2016 opgemaakt door District Deurne in samenspraak met buurtbewoners en werd door het districtscollege geformaliseerd in het besluit van 24 maart 2017 (jaarnummer 2250). Dit plan stelde enkele voorwaarden aan coalities van eigenaars/ontwikkelaars:

• de doorwaadbaarheid van de wijk voor langzaam verkeer tussen de Herentalsebaan (met tramhaltes) en het Park Groot Schijn
• ruimte voor stadslandbouw conform de ruimte die in de bestaande situatie door volkstuinen (opmerking: het gaat hem hier om de tuintjes van het vroegere Boterlaar 3, achter het zorg- en dienstencentrum Silsburg) en een samentuin (opmerking: het gaat hem hier om de Samentuin Silsburg in de Corneel Franckstraat) wordt ingenomen
• voldoende aandacht voor publieke groene ruimten op buurtniveau

Van dat plan is nu geen sprake meer en sindsdien zijn de bewoners van Silsburg niet meer geconsulteerd. Daarom schrijven wij, samentuinders en buurtbewoners, deze open brief.

We wensen een leefbare, groene en aantrekkelijke nieuwe Silsburg Zuid wijk, een wijk van de toekomst, waar iedereen graag wil wonen. En we gaan graag een constructieve en onderzoekende dialoog aan met iedereen die hieraan kan bijdragen. Alvast bedankt!

namens Samentuin Silsburg en de buurt:

briefschrijvers: Greet Heylen, Tinne Van den Bossche, Christine Bekaert, Lous Wijn, Raf Vantuykom, Johan De Smedt, Lut Lemmens

volledige lijst met briefondertekenaars in te zien op Samentuin Silsburg