85 jarige vrouw komt uit de VSA om struikelstenen te leggen voor haar ouders

Gisteren werden in de buurt van het Te Boelaarpark op twee plaatsen struikelstenen gelegd. Deze stenen herdenken slachtoffers van het nazisme tijdens WOII en worden ingemetseld in de stoep voor huizen van mensen die door de nazi’s zijn vermoord.

Een eerste paar stenen werd gelegd in de Cruyslei voor huis nummer 22 waar 80 jaar geleden Chaïm Szafran en Hélène Rutzki woonden. Het tweede paar stenen kwam op de Gitschotellei voor huis nummer 305 te liggen waar Jacob Saks en Dora Rutzki hebben gewoond. De Rutzki’s waren vijf zussen waarvan een voor de oorlog een natuurlijk dood stierf, drie anderen in een vernietigingskamp werden vermoord en een de oorlogshorror overleefde. Judith Saks, de dochter van Dora en Jacob, kwam voor deze gelegenheid uit de VSA om de steenlegging bij te wonen. Ook een tiental familieleden waren naar Borgerhout afgezakt. Het werd een bewogen plechtigheid waarbij woordjes werden afgewisseld met muziek.

De buurt Te Boelaar, tussen Groenenhoek in Berchem en Boekenbergpark in Deurne, was tijdens het interbellum in volle groei. Een levendige buurt met tal van winkeltjes en kleine ateliers voor diamant, koffie, leder, textiel,…Bovendien werd de tramlijn vanuit het centrum doorgetrokken naar deze buurt. Onder de talrijke nieuwe bewoners waren er veel van Joodse gezindte. Minimaal op 460 adressen woonden Joodse gezinnen. Dan kwam de oorlog. Vele Joodse medemensen werden door de Duitse bezetter opgejaagd, gevangen genomen, gedeporteerd en vermoord. De Joodse gemeenschap werd gedecimeerd

Kinderen gered uit de klauwen van de nazi’s

Dora Rutzki en Jacob Saks vluchtten met hun drie kindjes, Sarah, Maurice en Judith, naar Parijs. Helaas werden ze daar opgepakt. Bij hun arrestatie probeerden de ouders hun kinderen uit de klauwen van de nazi’s te houden. En dat lukte, de kinderen overleefden de oorlog. De jongste dochter, Judith Saks, is nu een kranige vrouw van 85 jaar. Voor haar was het de eerste keer dat ze haar geboortehuis terugzag. Ze werd overmand door emoties: “Na de oorlog besefte ik dat ik mijn ouders nooit meer zou weerzien. En bij alle belangrijke gebeurtenissen in mijn leven zoals mijn afstuderen of bij de geboorte van mijn kinderen, ontbraken ze.” Anouche Katzell, achternicht van Jacob Saks, vertelde dat overlevenden met schuldgevoelens kampten omdat zij de dans waren ontsprongen. Lauren Shapiro, achterkleindochter van Berthe Rutzki die de oorlog kon ontvluchten, nam als jongste telg van de Rutzki familie eveneens het woord: “Het heeft lang geduurd voor we wisten wat er met de familie was gebeurd. De familieleden die de gruwel hadden meegemaakt, zwegen erover.”

Districtsburgemeester van Borgerhout Marij Preneel richtte zich naar de familie: “We hebben een monument voor de gesneuvelde soldaten in het districtshuis. We hebben op het kerkhof van Silsburg herdenkingsstenen voor de burgerslachtoffers van de oorlog. Een deel van de slachtoffers ontbrak tot nu toe. Ze krijgen nu dank zij de struikelstenen de erkenning die ze verdienen.” De steenlegging eindigde met het zingen van een Kadisj of een Joods gebed. Oscar Bohnen en Bart Vanistendael zorgden met Jiddische liederen voor de muzikale omlijsting. De aanzet voor het leggen van de stenen gebeurde door de ‘Association pour la mémoire de la Shoah’ en de organisatie was in handen van het project Littekens van de Theatergarage.

Foto boven: Leden van de Rutzki familie voor het huis waar Jacob en Dora hebben gewoond

Foto onder: Judith Saks, de dochter van Jacob en Dora, voor het huis waar zij haar eerste levensjaren doorbracht

(Foto’s: Ricky Van Dijck)