Dirk Van Duppen, een man met een missie

(longread)

Van iemand die iets belangrijks voor de samenleving heeft gedaan wordt gezegd dat hij of zij een steen in de rivier heeft verlegd. Het water zal niet meer stromen als voorheen. Dirk van Duppen (PVDA) heeft echter zoveel stenen verlegd dat er een halve dam mee kan worden gemaakt.

Dokter Dirk Van Duppen is altijd heel actief geweest in Deurne: als arts voor Geneeskunde voor het Volk (GvhV) maar eveneens als politicus voor PDVA (Partij van de Arbeid) en als actievoerder voor medisch gerelateerde problematieken. Een aantal van zijn acties zijn het Deurnese niveau overstegen. Nu Van Duppen geconfronteerd wordt met ongeneeslijke pancreaskanker, wil hij tijd maken om terug te blikken op zijn engagement.

“Ik ben in 1985 afgestudeerd als arts. Ik heb dan een paar maanden een interim gedaan in de groepspraktijk van Karen Kruithof in de Sint Rochusstraat. Daarna zijn mijn vrouw (nvdr. Lieve Seuntjens, arts van GvhV en politica voor PDVA) en ik voor een jaar naar de Palestijnse vluchtelingenkampen in Libanon getrokken. Het was de tijd dat Palestijnen hier als terroristen werden beschouwd. Ik heb daar gezien hoe mensen zich, zelfs in een oorlogssituatie, inzetten voor elkaar. Daar is de basis gelegd van mijn boek ‘De Supersamenwerker’. Terug in Deurne hebben wij de solidariteit met het Palestijnse volk opgezet.”

Farmabanditisme

Als dokter Kruithof naar Nederland verhuist, nemen Van Duppen en zijn vrouw het huisartsenwerk op de groepspraktijk De Bres over en bouwen dat verder uit volgens de principes van Geneeskunde voor het Volk: ‘gratis geneeskunde voor iedereen’: “Ons doel was tot een centrum met een multidisciplinair team te komen, met artsen, verpleegkundigen, een psycholoog en diëtist, ingebed in de wijk.” In de praktijk botst Dirk Van Duppen op problemen van patiënten die hem aan het denken zetten. Van Duppen: “Eén van mijn patiënten kreeg een hartinfarct en moest daarna 184 euro betalen voor een doosje Zocor, een cholesterolverlager. Omdat het medicijn zo duur was, hanteerde het RIZIV strenge criteria voor de terugbetaling: je cholesterolgehalte moest boven een vooropgestelde drempel liggen die 60 procent van de mensen die een hartinfarct krijgen, niet halen. Toen mijn patiënt een tweede infarct kreeg, werd ik kwaad. Ik heb toen uitgezocht hoe prijzen voor medicijnen tot stand kwamen. En dat bleek helemaal niets met onderzoek te maken maar wel met ‘farmabanditisme’, namelijk: hoeveel is de patiënt bereid om te betalen.”

Hieruit rolt niet alleen zijn boek ‘De cholesteroloorlog’ uit. Dirk Van Duppen organiseert eveneens busreizen naar Nederland waar een ander systeem van prijszetting bestaat. Van Duppen: “Paracetamol is daar acht keer goedkoper dan hier. Ketens zoals het Kruidvat verkopen dat medicijn maar doen een prijsaanbesteding. Dat bracht mij bij het Kiwimodel, een model waarbij de overheid voor medicijnen een openbare aanbesteding doet.” De actie heeft gevolgen en levert een aantal overwinningen op. Van Duppen: “Het vaccin tegen baarmoederhalskanker kostte oorspronkelijk 375 euro maar is door onze inspanningen naar 52 euro gezakt. Waardoor de vaccinatiegraad bij jonge meisjes van 20% naar 95% is gegaan.” Van Duppen vat het even samen: “Wij noemen dat ons straat-raad-straatmodel. We detecteren een probleem. We documenteren ons tot er geen speld meer tussen is te krijgen. We koppelen terug naar onze patiënten. En zo tillen we het probleem naar een hoger niveau.”

Vlaanderen leert het fijnstof kennen

Enkele jaren later botst Van Duppen op een ander probleem. In De Bres gebruiken 60% van de kinderen puffertjes tegen astma. Bij zijn schoonbroer in Baarle Hertog blijken slechts 10% van de kinderen dat te doen. In het medische tijdschrift The Lancet leest Dirk Van Duppen dat kinderen die naast een autoweg wonen significant minder longfunctie hebben. Van Duppen: “Deurne wordt doorsneden door de Ring en de E34/E313. En net op datzelfde moment wordt in Antwerpen de Lange Wapper gepresenteerd. Het aantal rijstroken op de Ring zou meer dan verdubbelen.” Dirk Van Duppen ontmoet Wim Van Hees van Ademloos  en Vlaanderen leert het fijnstof kennen. In 2006 wordt Dirk Van Duppen verkozen in de Deurnese districtsraad: “In het begin reageerden de andere raadsleden nogal lacherig met het verhaal over fijnstof. Maar toen wat later de BAM een bouwaanvraag indiende om achter de Ten Eeckhovelei een betonbreekinstallatie te zetten om het beton van de Ring te verwerken, schrokken ze wakker. Toen is er een omslag gekomen. Ondertussen zijn er ook al veel meer studies rond de impact van fijnstof en alle giftige stoffen in uitlaatgassen uitgevoerd”.

Van Duppen wordt even stil en gaat dan verder: “Enkele weken geleden zat ik bij de oncoloog. Hij overliep de belangrijkste redenen van pancreaskanker: alcoholisme, obesitas, weerkerende ontstekingen en familiale vatbaarheid. Maar geen een reden gaat voor mij op. De oncoloog zag nog een andere reden die echter nog meer onderzoek vergt: luchtvervuiling.”

Een gruwelijke maatregel

Slechte herinneringen heeft Van Duppen aan zijn mandaat bij het OCMW: “Daar heerste een sfeer van ‘victim blaming’, op het randje van racisme. De schuld van de problemen lag bij de mensen in armoede zelf. Mensen zonder papieren kregen geen aidsmedicatie. Idem dito voor zwangere vrouwen in kwetsbare omstandigheden. Het ergste was dat het ideologisch was en geen centenkwestie. Want de rekeningen hiervoor werden door de federale overheid betaald. Ook hierover hebben we actie gevoerd.” Wat Van Duppen zo mogelijk nog gruwelijker vond, was het afsluiten van water. Tot 2009 gebeurde dat niet en werden schulden afgeschreven met de inkomsten van het waterverbruik in de haven. Na 2009, toen als gevolg van de bankencrisis het dividend van Dexia wegviel en de stad wilde besparen, werden mensen afgesneden van het waternet; geen drinken, geen waswater, geen spoeling van toiletten, geen schoonmaak,… We hebben samen met de middenveldorganisaties jarenlang op die nagel van de schande van de waterafsluitingen blijven kloppen. Zelfs de ingenieurs van Waterlink konden het niet meer aanzien. Ze hebben dan gewerkt aan een slimme meter opdat iedereen toch een minimale hoeveelheid zou krijgen. En sinds 1 januari 2018 is deze praktijk van afsluiten voorgoed stopgezet.

Dwanglicentie

We komen ook bij baby Pia terecht, het kindje dat medicijn van 1,9 miljoen euro nodig had. Dirk Van Duppen vindt het hartverwarmend dat door solidariteit het geld is ingezameld. Maar hij vindt eveneens dat de overheid een dwanglicentie had moeten toepassen. Waarbij de licentiehouder de licentie tegen een billijke vergoeding moet afstaan zodat een generisch product kan worden aangemaakt, wat Nelson Mandela heeft gedaan in Zuid-Afrika met de aidsmedicijnen. Jaren geleden publiceerde hij in ‘The Lancet’ een opinieartikel over het toepassen van een dwanglicentie op medicijnen voor kanker. Van Duppen: “Ik kreeg toen van de hoofdredacteur van de  Amerikaanse tegenhanger ‘New England Journal of Medicines’ een mailtje met twee woorden: “Excellent letter”. Het debat woedt nu volop.

Dirk Van Duppen staat recht en haalt uit de kast een exemplaar van zijn laatste boek ‘De Supersamenwerker’. “Voor jou” zegt hij: “Het is het sluitstuk van mijn leven. De mens is van nature niet slecht, integendeel. Ik heb dat ondervonden doorheen mijn engagement, van de Palestijnse kampen tot mijn acties hier in Deurne. Ik heb het boek samen met biochemist Johan Hoebeke geschreven. Hij zorgde voor de wetenschappelijke onderbouw van mijn stelling.” Het is duidelijk dat dit de diepste overtuiging van dokter Van Duppen is, want op geen enkel moment klonk er cynisme in zijn verhaal. Hij eindigt het gesprek met een quote van de Nederlandse journalist Rutger Bregman: “Het kwade is sterk, maar het goede is met veel meer”. Dirk Van Duppen: “Wij zijn dus met veel meer en dat vormt de kracht van hoop gedurende heel mijn geëngageerde levensloop.”

Foto: Dirk Van Duppen bij een deel van de honderden kaartjes met wensen die hij heeft ontvangen.