Select Page

Polarisering bedreigt de democratie

Polarisering bedreigt de democratie

Eric Pompen is lector aan de PXL Hogeschool, departement Journalistiek. Hij heeft aardig wat journalistieke watertjes doorzwommen. Hij was jarenlang redacteur bij het tijdschrift Trends en heeft ook enkele spraakmakende boeken geschreven: ‘Zwart geld’, ‘Lessen uit de financiële crisis’ en ‘Misdaadgeld misbruikt’. Eric Pompen is ook de mentor van Gazet van Deurne. Onlangs hadden we een gesprek met hem over de rol van de journalistiek in deze roerige tijden van populisme. Als een echte Rik Cauwelaert & Walter Zinzen (“Iets meer Cauwelaert dan Zinzen” zegt hij dan) gaf hij een erg interessante duiding bij de politieke actualiteit.

“Als we de diepgang van de huidige socio-politieke evolutie willen begrijpen, moeten we teruggaan naar de vijfde eeuw voor Christus, naar de Griekse filosoof Aristoteles. Hij herkende drie staatsvormen: monarchie, aristocratie en democratie. Na verloop van tijd vindt crisis plaats en ontaarden deze staatsvormen in respectievelijk tirannie, oligarchie en ochlocratie. Ochlocratie betekent dat het ‘gemene volk’ aan de macht komt, zeg maar: de dictatuur van het plebs. Aristoteles wist dat de Atheense democratie, die decennialang voortreffelijk had gefunctioneerd, tegen het einde van de vijfde eeuw vóór Christus werd gekaapt door populisten, die inspeelden op de onderbuikgevoelens van de gewone man in de straat. Dat was het begin van het einde van de Atheense suprematie over de Griekse wereld.” aldus Eric Pompen.

Transitie

Hij gaat gedreven verder: “Vandaag vindt een gelijkaardige evolutie plaats die zal leiden naar een omwenteling of transitie.” Pompen verwijst naar de financiële crisis die we net achter de rug hebben en waarbij het falen van de markt drijft naar ongelijkheid. Daarnaast is er de razendsnelle technologische evolutie zoals internet en ontstaat er ontwrichting door de opkomst van nieuwe economische modellen. Dat voert volgens de lector dan weer naar sociale onrusten. Pompen : “Neem nu de aanslagen in Nieuw-Zeeland, in Brussel of Parijs, godsdienstoorlogen, brexit, vluchtelingen, gele hesjes, klimaatmarsen, …”. Het leidt eveneens naar politieke omwentelingen. Pompen: “Denk maar aan het populisme en de groei van een aantal populistische partijen zoals Forum voor Democratie, Vijfsterrenbeweging, Vlaams Belang, Fidesz, AKP, …”

Filosofische zoektocht naar oplossingen

Maar is er ook de filosofische zoektocht naar oplossingen door een aantal wijsgeren. Pompen overloopt er enkelen: “Neem nu Francis Fukuyama, hij stelt dat de mens niet zonder erkenning kan van de identiteit die hij zichzelf toedicht. In de strijd om die erkenning zijn we bereid een hoop in de waagschaal te leggen: veiligheid, rechtvaardigheid en op dit moment democratie. Fukuyama maakt zich zorgen als groepen hun eigen specifieke culturele verschillen benadrukken en stoppen met nadenken over wat mensen bindt tot een grotere democratische gemeenschap. Volgens filosoof Bernard-Henri Lévy is het wantrouwen in politiek en media groot. Er is bijvoorbeeld het protest van de ‘gele hesjes’ tegen fiscale en sociale onrechtvaardigheid. Lévy ziet ook een groeiende nationalistische beweging die anti-migratie, anti-democratie en anti-elite is. Maar hij merkt eveneens een tegenbeweging op: solidariteit versus individualisme. Tenslotte is er de ‘vervuilingsparadox’ van George Monbiot: zolang we de macht van het kapitaal niet beteugelen, houden ‘vieze’ bedrijven de politiek in hun greep.”

Liberale democratie in vraag

Pompen haalt er ook Charles de Montesquieu bij. De Franse verlichtingsfilosoof pleitte voor de scheiding der machten: wetgevende, rechterlijke en uitvoerende macht (en tegenwoordig ook een onafhankelijke pers als 4de macht). Pompen: “Autoritaire leiders stellen deze fundamenten in vraag: Trump, Poetin, Erdogan, Orban, Duterte, … en ja, je mag zelfs De Wever aan dit rijtje toevoegen als hij het heeft over wereldvreemde rechters of een burgerrecht dat je moet verwerven. Dit leidt uiteindelijk naar polarisatie. Let wel op: een beetje polarisering is niet altijd fout. Het is de motor van onze geschiedenis. Zonder polarisering blijft alles bij het oude. Maar vandaag is, om Bart Brandsma te citeren, polarisering de grondtoon in sociale verhoudingen geworden.”

Rol van de media

Erik Pompen besluit: “Journalisten zijn getraind in een strategie van woord en wederwoord. Hierdoor versterken ze de tegenpolen. Wat jij kan doen met Gazet van Deurne, en bij uitbreiding alle media, is om ook ‘het vraagstuk van het midden’ te belichten in de berichtgeving.”

About The Author

mm

Wilfried Defillet schrijft al jaren als freelance-journalist en was o.a. correspondent van GvA voor het district Deurne. Hij werkt mee aan buurtbladen zoals 't Vliegerke en Borgerblad

Leave a reply

Je e-mailadres zal niet getoond worden. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *